Monday, 27 June 2011

कृषीवलला माझा नवा कॉलम सुरू झालाय



संजय आवटे. त्यांचं गेली अनेक वर्ष वाचत होतो. आज आपल्या मराठी पेपरांमधे नवा थॉट देण्याची क्षमता असणारे हाताच्या बोटावर मोजण्याइतकेच भेटतात. आवटेंचं नाव त्यात खूप वर घ्यायला पाहिजे. त्यांची दोन पुस्तकं मराठीतून इंग्रजीत ट्रान्सलेट होतात आणि चांगली खपतात, यातच त्यांचं मोठेपण दिसतं. माझा त्यांचा परिचय तसा ते लेखक आणि मी वाचक असाच. पण ते कृषीवलचे संपादक झाल्यानंतर म्हणजे अगदी कालपरवाच त्यांची भेट झाली.

त्यांच्याविषयी असलेल्या आदरामुळेच कृषीवलमधे कॉलम लिहायला हो म्हणालो. पण खरंच नवशक्तिच्या एका कॉलमासाठीच वेळ काढणं शक्य होत नव्हतं. त्यामुळे मीच एक कॉलमचं वेगळं स्वरूप सांगितलं, ज्यात फार वेळ जाणार नाही. जे काही वाचतो, पाहतो त्यातली एखादी आवडलेली गोष्ट शेअर करणं, असं याचं स्वरूप असणार आहे. तीही अगदी थोडक्यात. कॉलमचा वार आणि नाव अजून फायनल होतंय. गेल्या आठवड्यात पहिला हफ्ता टाकलाय. तो असा होता. ज्याची शिफारस केलीय तो मूळ इंग्रजी लेख खाली कटपेस्ट केलाय आणि वर माझी शिफारस.माझ्या लेखाचं नाव होतं बेशर्मी मोर्चा. 


कॅनडातलं सर्वात मोठं शहर टोरोण्टो. परवाच्या फेब्रुवारीचीच गोष्ट. एका कॉलेजात पोलिस अधिकारी भाषण देत होता,कुणा बाईला आपल्यावर लैंगिक अत्याचार होऊ नये असं वाटत असेल, तर तिने स्लट सारखे कपडे घालू नयेत. स्लट या इंग्रजी शब्दाचा अर्थ चारित्र्यहीन महिला किंवा वेश्या असा होतो. अशी अक्कल आपल्या आजूबाजूला अनेकदा पाजळली जात असते. त्यातही हे विधान आपण इतक्यांदा ऐकलेलं असतं की ते आपल्या सगळ्यांच्याच, मग तो बाप्या असो वा बाई, डोक्यात आत कुठेतरी जाऊन फिट्ट बसलेलं असतं. म्हणूनच आपण सगळे असले शेरे ऐकून शांत बसतो. पण त्या कॉलेजातल्या पोरी नाही शांत बसल्या.

३ एप्रिल २०११ तारखेला टोरोण्टोच्या क्वीन्स पार्कमधे धमाल उडाली. तीन हजारांहून अधिक मुली तिथे मोर्चासाठी जमा झाल्य. या आगळ्यावेगळ्या मोर्चाला नावही देण्यात आलं होतं, स्लटवॉक. त्यापैकी अनेक जणींनी जाणूनबुजून उत्तान मानले जाणारे कपडे घातले होते. काहीजणी नेहमीच्या कपड्यात होत्या तर काही अगदी कमी कपड्यांत. त्यांनी तिथल्या वारांगनांप्रमाणे रंगरंगोटीही केली होती. माझ्या कपड्यांशी तुमचं काय घेणं देणं,बलात्कारांचं कारण बलात्कारी असतात, कपडे नाहीत,  ‘हे माझं शरीर आहे, म्हणून माझा वेश मी ठरवणारअसे फलक त्यांच्या हातात दिसत होते. माझ्या मर्जीशिवाय तुम्ही इथे हात लावू शकत नाही, असं कुणी आपल्या अर्धनग्न शरीरावरच लिहिलं होतं. यावर चर्चा झडल्या. समाजमन ढवळलं गेलं. काही महिन्यांतच पूर्ण जगभर या मोर्चांचं लोण पसरलंय. कॅनडा, अमेरिका, इंग्लंडसह युरोप, ऑस्ट्रेलिया, आफ्रिका आणि आता आशियाही.



येत्या जुलै महिन्यात हा स्लटवॉक भारतातही होणार आहे. आणि तोही देशाची रेप कॅपिटल मानल्या जाणा-या दिल्लीत. सरकारी आकडेवारी सांगते की दिल्लीत दर १८ तासांनी एक बलात्कार होतो आणि दर १४ तासांनी एक विनयभंग. यातले फक्त ०.२८ टक्के गुन्हेगार गजाआड जातात. त्याच दिल्लीतल्या कमला नेहरू कॉलेजची विद्यार्थिनी उमंग सबरवाल हिची ही कल्पना. तिचं वय आहे अवघं १९ वर्षं. फेसबूकवर तिने दिल्लीत स्लटवॉक करण्याची कल्पना मांडली. महिनाभरातच जवळपास साडेसतरा हजार जणांनी त्यात आपण सहभागी होणार असल्याचं नक्की कळवलं. आता या बेशर्मी मोर्चाची जोरदार तयारी सुरू आहे.

ही खरं तर धमाल उडवून देणारी बातमी आहे. पण बातम्यांच्या गर्दीत याला कदाचित न्याय मिळाला नसता. म्हणून डीएनए या इंग्रजी वृत्तपत्राने द मॅग या रविवार पुरवणीत ( १९ जून) हिअर कम द स्लटी सावित्रीज ही पानभर दणदणीत कव्हरस्टोरी केली आहे. अपूर्वा दत्त यांनी जगभरातल्या या चळवळीचा आढावा घेत त्याला खूप छान असा भारतीय टच दिलाय. यात सहभागी होणा-या मुलींची मत. त्यातल्या एकीच्या आईनेच असा तमाशा करायची काही गरज आहे का, अशी दिलेली प्रतिक्रिया. आपला देश अशा मोर्चांसाठी खऱंच तयार आहे का, याची अभ्यासू आणि चळवळ्या मंडळींशी बोलून घडवलेली चर्चा. तसंच एकूण स्त्रीवादाच्या संदर्भात या मोर्चांचा अर्थ. असं या लेखाचं स्वरूप आहे. ही चर्चा अनेकांशी बोलून केल्यामुळे या विषयाचे विविध पदर समोर आले आहेत. या नव्या गोष्टीचं स्वागत करण्यासाठी तो लेख आधी वाचायलाच हवाय.

नुकताच एक सर्वे सगळीकडे हेडलाइन बनला होता. त्यात आपला देश महिलांसाठी जगातला चौथ्या नंबरचा असुरक्षित देश असल्याचा दावा केलाय. जिथल्या परंपरेत बाईला देवीचं रूप मानलंय. वर्षानुवर्ष तिला पदराआड किंवा बुरख्यात गुंडाळून सुरक्षित ठेवण्याचा प्रयत्न केला गेलाय. तरीही ती अंगभर कपड्यातही सुरक्षित नसल्याचंही वारंवार सिद्ध झालंय.  तरीही आपण सगळे उगाचच कमी कपड्यांना दोष देतोय. बेशर्मी मोर्चाच्या निमित्ताने यावर चर्चा तर घडायलाच हवी. पण आपण सगळ्यांनीच आपली डोकी आधी साफ करायला घ्यायला हवीत.

Here come the slutty savitris
DNA / Apoorva Dutt / Sunday, June 19, 2011 2:53 IST

It all started in February, at a college in Toronto. A cop began to speak, taking the trouble to state beforehand: “I’ve been told I shouldn’t say this.” He went on to sermonise on a theme familiar to every urban Indian woman — log kya sochen ge, tameez nahi hai, aisee ladkiyon ka yahi hota hai — though in a different form:“If women don’t want to be sexually assaulted, they should avoid dressing like sluts.”
Feminist hell broke loose. Unlike in India, where, for instance, being ranked the fourth worst place in the world for women (ahead of even Somalia) barely created a ripple, Canadian women were up in arms and took off their clothes. Dressed in fishnet stockings, bras, tank-tops, and knee-high boots, they took to the roads daring anyone to touch them. Placards declared that they were ‘Taking Slut Back’, that ‘It’s My Body And I’ll Wear What I Want’, and that ‘Clothes Don’t Cause Rape, Rapists Do’. “We chose the name of what we’re doing consciously. We wanted to get attention because we want people to talk about this. A large part of it is the language that surrounds these things. We want people to think about the language they use and what it really means,” says Heather Jarvis, an organiser of the original Slutwalk. This movement spread wide and fast; soon women in Glasgow, London, Sydney, Sao Paulo and Dublin were taking up the cause.
Who’re the sluts?
A slightly off-chart entrant into the Slutwalk destinations is New Delhi, also known as the rape capital of India. It was an initiative by Umang Sabarwal, a journalism student at the Kamla Nehru College in South Campus. “The word ‘slut’ is ironic, and it gets everyone’s attention. We all know what happens in this city,” says Sabarwal. “It’s understood as a norm: don’t go out at night, don’t wear revealing clothes. The men on the roads stare at you like you were a piece of meat.”
Sabarwal and her friends began the Slutwalk where apparently all revolutions begin nowadays: on Facebook, in March of this year. Within a month, the event had 17,345 confirmed attendees. “It became much bigger than we expected,” continues Sabarwal, who is all of 19. To get things in place for such a huge number, the event has been postponed to July.
Ritika Sinha, 24, a lawyer who has lived all her life in Delhi, remembers that she was just 14 when she first experienced the casual molestation that the city is notorious for. “I was traveling in a DTC bus on my way to school. It was so crowded, and some guy standing behind me started feeling me up and rubbing himself against me. I was horrified and didn’t know how to respond. I could see out of the corner of my eye that another woman and an elderly uncle had noticed, but nobody came to my assistance. I got off at the next stop.” Sinha says that her biggest grouse is when people call it ‘eve-teasing’. “It’s called molestation. Don’t pass it off as something else.”
According to the National Crime Records Bureau (NCRB), there is a rape every 18 hours, and molestation every 14 hours in Delhi. One of every four rapes in India is committed in the capital. Only one in 69 rape cases in India are reported; just 20% of these cases result in conviction of the rape accused. In other words, the chance of a rapist being sent to jail is 0.28%.
One would imagine that the word ‘slut’, heard more often in Hollywood movies and western television shows, would have little impact in India. Besides, if only sluts are molested, who are all the sluts and how do we spot them? “If you ask a Delhi man, I’m sure he wouldn’t know the word, or the distinction between a slut and a non-slut,” says Neha Jayshankar, 22, a sociology student in JNU.
“That’s because we are all ‘sluts’ merely by virtue of being on the road, of traveling alone, of working in an office, of being unmarried. I’ll go to the Slutwalk wearing what I was wearing when a man felt me up on the road: kurta and jeans.” She is also against the idea that Delhi might not be ‘ready’ for such a protest. “Why would we have a protest if Delhi was a feminist, tolerant city which was ready for it? The protest is to shock our society, as all protests are.”
Are we ready for it?
Jayshankar’s mother is less enthusiastic. “I just want to protect my daughter,” she says flatly. “She’s an opinionated girl, and I support her. I know what these men do is wrong. But we live in a society, and we have to live by its rules.” And what are these rules according to her? “I don’t know,” she says quietly. “Not making a tamasha.”
So who are the women in Slutwalk talking to, and are these people listening? “As a firm, dyed-in-the-wool feminist, I never thought I would disapprove of anything that empowers women, but the thought of a Slutwalk in Delhi terrifies me,” says expat Christine Pemberton, a longtime Delhi resident. “There is a serious, visible, aggressive macho under-current in this city. I hope to God I am wrong, but I have visions of men taking photographs of these girls, ogling them, trying to touch them — and not getting the point at all. To be blunt, I don’t think Delhi is ready for this kind of in-your-face protest.Sad, but true.” Piyushi Jain, 26, a call centre worker in Gurgaon, is cynical. “It’ll become a spectacle for others. But worse, it will give urban, educated women the illusion of social activism. It might feel good to walk in the Slutwalk, but what will change? Where are the women who don’t have the luxury to protest?”
Feminism is every protest
“We are working on it,” says Mishika, a co-organiser. The core group of the Slutwalk consists of 15 college-going girls; their feeling of having gotten into something way over their heads is palpable. “Random people are calling us and asking us, what do your parents do, where do you live, and so on — as if that makes us less eligible to protest molestation,” sighs Mishika. “Our parents are worried about our safety.” But the group is forging ahead, holding meetings inviting all and any to debate the issue and the event’s execution. And they are also mulling a name-change (“Maybe Besharmi Morcha,” says Mishika) and plan to conduct street plays and workshops, reaching out to women who don’t have access to Facebook. “We are going to ask for the police to manage the crowds,” she continues. “One day a guy will whistle at you, the next day he will grab you, and the week after that he will rape you. This movement is speaking out to the men who rape, and the women who don’t stand against it.”
“I don’t care what women are protesting,” says Diya Manjrekar, 35, a guest lecturer on Culture and Social Studies in Delhi University. “Women should protest, protest Brazilian waxes, protest rape and molestation, protest dumb television that objectifies us, protest anything that oppresses them in their own context.”
Manjrekar’s view is seconded by Shilpa Phadki, the author of Why Loiter, a book on women and public space. “The Slutwalk is restricted by an urban and a middle class location. But this does not make it irrelevant. Feminism needs all kinds of movements and forms of protest. Our struggle against violence directed at women is not separate from our quest to demand the right to dress as we live and go where we please, when we please.”
URL of the article: http://www.dnaindia.com/lifestyle/report_here-come-the-slutty-savitris_1556584-all

3 comments:

  1. सचिन, नमस्कार. संजय आवटे यांचे लेखन मलाही आवडते.तुमचा कोलम भन्नाटच आहे.जेव्हा ५ किंवा ६ वर्षाच्या छोट्या मुलींवर किंवा ७० -७५ वर्षांच्या वयस्कर महीलेवर बलात्कार झाल्याचे आपण वाचतो, तेव्हा त्याचा संबंध कपड्याशी कसा लावणार?कपडे कोणते घालावेत हा ज्याचा तिचा प्रश्न असला पाहिजे असे मला वाटते. उत्तान कपडे आवडावेत का?अर्ध्नग्न असावे का ?चर्चा होवु द्या.खल होवु द्या.नवी पिढी काय म्हणते ते समजु द्या. छान विषय आहे. स्वागत आहे.

    ReplyDelete
  2. संजय आवटे सरांच्या नेतृत्वाखाली काम करणे, भन्नाटच... सतत काहीतरी नवीन मिळणार तुम्हाला राव...

    ReplyDelete